Fionnglagh a' dol gu cnag na cùise?

[Gràisg]

Nach e 'cainnt a ruith o ghinealach gu ginealach' fada nas fheàrr na 'tar-chur a' chànain bho ghinealach gu ginealach'? Dìreach beachd pearsanta a tha sin. Co-dhiù seo na thuirt Fionnlagh coir.

CAINNT A RUITH O GHINEALACH GU GINEALACH

CARSON NACH BI E A’ TACHAIRT AGAINN AN ALBA ACH AINNEAMH?

Seo aon de na cuspairean as cudthromaiche ann an saoghal na Gàidhlig an-dràsta agus mur a tèid againn a rèiteach cha bhi cothrom ann a’ Gàidhlig a glèidheil mar chainnt nàdarra, fallainn agus spèiseil.

Bithear a’ togail agus a’ freagairt nan ceistean a leanas;

A) Carson nach eil pàrantan aig a bheil a’ Ghàidhlig a’ toirt seachad an cuid Gàidhlig dhan chloinn bhon toiseachd?

B) Carson a tha an aoise 3 cho cudthromach a-measg daoine a tha ag obair air Intergenerational Transmission?

C) Bheil againn ri taghadh eadar àireamhan mòr a thogail neo Intergenerational Transmission a chur an gnìomh, neo an urrainn dhuinn an dà nì a dhèanamh còmhla?

D) Carson nach eil òigridh a’ tighinn tro fhoghlam mion chànan mar a’ Ghàidhlig, comasach air a’ Ghàidhlig a thoirt dhan chuid chloinne fhèin fiù ‘s ged a bhitheadh toil aca?

E) An urrainn dha luchd ionnsachaidh an àite a th’ aig luchd fileanta na Gàidhlig a ghabhail a’s an roinn seo? [/b]

F) Dè a th’ againn ri chur air chois airson Intergenerational Transmission a bhith soirbheachail an Albainn?

[Fionnlagh]

'S mi tha duilich nach tainig duine sam bi air ais thaobh na chaidh a sgriobhadh a seo airson an deasbaid a thogail, leis mar a bhitheas an cuspair seo aig barr leasachadh na Gaidhlig thairis air na bliadhnachan tha romhainn.

Chi sinn gach cuid ann an Eirinn agus anns a Chuimrigh nach eil iad air na ceistean seo a fhreagairt agus gun tug e gu ruige seo, faisg air 100 bliadhna mar tha gun freagairtean coimhlionta bhith aca.

Bithiinn toilichte cluinntinn gu seachd araidh bho Academics, de na freagairtean a thacasan air na chaidh a sgriobhadh, leis gu bheil iad cho uile neart-mhoir anns an stri seo.

[An Gobaire]

A) Cion mhisneachd is dhiù. Cion taic.

B) Chionn 's gur e sin an aois anns am bi clann ag ionnsachadh an cuid as motha de chainnt bhuineatach am beatha.

C) Cò th' ann an "sinne"?

D)Air sàilleabh (A)

E)'S urrainn, agus 's ann tha sin a' tachairt mar-thà. Ach, 's fìor dhroch shuidheachadh sin, nach e?

F)Sgoiltean làn Ghàidhlig sna h-eileanan siar, 's bacadh air daoine obair sam bith fhaighinn annta gun Ghàidhlig fhileanta.

[Gràisg]

's bacadh air daoine obair sam bith fhaighinn annta gun Ghàidhlig fhileanta

'S e deagh bheachd a tha sin ach cait am faigheadh tu na tidsearan ud?
Cha bhi fiù 's aon tidsear a tha comasach air Gàidhlig a theagasg mar chuspair àrd-sgoile a' tighinn a-mach as na h-oilthighean am bliadhna.
http://www.bbc.co.uk/scotland/alba/naid ... hers.shtml

[An Gobaire]

Chan e aon fhuasgladh a-mhàin a tha a dhìth air (F). Ach 's iad sgoiltean làn Ghàidhlig anns na h-eileanan aon ni a dh' fheumas tachairt san uine bheag tha romhainn. Nam biodh na sgoiltean sin ann, 's ann a thigeadh tuilleadh dhaoine gu trèanadh airson a bhith nan tidsearan a' teagasg tro Ghàidhlig.

Rachainn ceum no dhà na b' fhaide air aghaidh na sin. Bu chòir sgoiltean làn Ghàidhlig a stèidheachadh sna h-eileanan a-staigh, a bharrachd air tìr mòr far am b' àbhaist coimhearsnachdan Gàidhlig a bhith ann bho chionn 20-50 bliadhna.

Nam bite am fiachaibh air sgoilearan Albannaich a' Ghàidhlig ionnsachadh air an aon dòigh 's tha e am fiachaibh orra Frangais, no Gearmailtis 's a leithid ionnsachadh - ach, bhon bhun-sgoil a-mach - chan ann a' tòiseachadh bhon àrd-sgoil, mar dàrna càna; bheireadh sin, an ceann ùine, tuilleadh oileanaich do na cùrsaichean teagaisg.

[Fionnlagh]

Nach e bhitheadh fior mhath ma b'urrainn dhut cudtrom a chur air foghlam troimh mheadhon na Gaidhlig an ceann uidhe seo a ruighinn. Ach gu mi-fhortanach chan urrainn fius le Sgoiltean lan Gaidhlig an aite Aonadan, leis mar a bhitheas a chlann a bruidhinn na Bheurla nam measg fhein.

Feumar freagairtean eile lorg airson ar ceann uidhe ruighinn.

[Tearlach61]

Tha cuimhne agam nuair a chaidh mi dhan sgoil fhraingeach ann an Quebec. Bu ghann gun chluinneadh tu facal beurla gun tigeadh tòrr trodan na chois. 'S cha b' e na tìdearan ach na sgoilearan a rinn sin. Bha iad mothachail gur e sluagh fa-leth a bh' annta, sluagh Québecois. 'S nam beachd-san, cha robh creutair Québecois gun fraingis ann.

Dhomh-sa, feumaidh an dearbh bharail lasadh am broilleach nan Gàidheal aig aois nan sgoilearan.

An ceist a th'ann, saoilidh mi, 's e ciamar a lasadh? Mas leanas na h-òigridh choimhead air a' Ghàidhlig mar rudeigin seann fhàiseanta, 's ann a tha a' chùis càillte saoilidh mi.

Rud a tha a' toirt dom aire am Mòd Nàiseanta. Dè a tha Mòd nàiseanta ag innse dhan òigridh ach gu bheil a' Gàidhlig seann-fhàiseanta? Carson nach leasaichear am Mòd gus rudan an latha an-diugh a ghabhail a-steach? Tha co-fharpais ann an-dràsda airson bhideoan Gàidhlig, 's e soeo an darna bliadhna dhe sin. Carson nach eil a leithid aig am Mòd Nàiseanta, neo deasbadan, neo dealbhan cluich, neo tachartas coltach ri American Idol, ann an Gàidhlig aig a' Mhòd Nàiseanta?

[Níall Beag]

A) Carson nach eil pàrantan aig a bheil a’ Ghàidhlig a’ toirt seachad an cuid Gàidhlig dhan chloinn bhon toiseachd?

Because the people trying to encourage the passing on of the language are overcomplicating things, as I've said on many occasions. Parents groups, courses, books, publicity drives and fancy terminology like "intergenerational transmission" which doesn't really mean anything to the average English speaker; people are made far too conscious of it without actually learning anything and it sounds like such a massive undertaking.

It doesn't take international conferences and books to present the way forward:
One parent, one language can be explained on a cigarette packet.

B) Carson a tha an aoise 3 cho cudthromach a-measg daoine a tha ag obair air Intergenerational Transmission?

Easy one. Kids don't pick up languages as well after that.

Now, there are people who will refute this. Their reasons? They say there's nothing that special about that age in physiological terms.

But this point is entirely moot. Whether there are neurological factors at play or not is beside the point. Kids learn languages in order to express themselves. If you want to express yourself, you'll use the most expressive means you have to hand -- ie if one language is less developed than the other, a child will always favour the stronger one as more useful.

C) Bheil againn ri taghadh eadar àireamhan mòr a thogail neo Intergenerational Transmission a chur an gnìomh, neo an urrainn dhuinn an dà nì a dhèanamh còmhla?

"Is there one correct answer?" Obviously not.

D) Carson nach eil òigridh a’ tighinn tro fhoghlam mion chànan mar a’ Ghàidhlig, comasach air a’ Ghàidhlig a thoirt dhan chuid chloinne fhèin fiù ‘s ged a bhitheadh toil aca?

See part A.

They have become too overly conscious of Gaelic. Because they're conscious of it, it can never be natural.

Zealous support is killing the language just as much as -- or maybe more than -- vehement opposition.

E) An urrainn dha luchd ionnsachaidh an àite a th’ aig luchd fileanta na Gàidhlig a ghabhail a’s an roinn seo? [/b]

The learners must always been in the minority and should never set themselves above the natives. We will never speak as well as they do -- it will never truly be our language. If we get in the way, if we correct them, if we treat them like some sort of museum or what have you, we turn them away from their language. We risk robbing them of their heritage, looting their family home.

F) Dè a th’ againn ri chur air chois airson Intergenerational Transmission a bhith soirbheachail an Albainn?

Why ask the same question three times?

The answer is simple: a tiny a5 leaflet. One parent, one language.

Sinn agaibh e.