Seann-fhacal Greugach 'sa Ghaidhlig

[an Siarach]

Tha mi airson an seann-fhacal le Hippocrates "vita brevis, ars longa/life is short, art(learning) is long" eadar-theangachadh gu Gaidhlig. Am biodh "Is goirid am beatha, 's fhad an t-ionnsachadh" ceart gu leor? Mu tha beachd sam bith agaibh air doigh nas ealanta a chuir 'sa Ghaidhlig tha mi airson a chluinntinn!

[Níall Beag]

According to wikipedia, the original greek is "tekhnê", so we're looking at "the art" or "the craft", meaning the art/craft of the physician.

Two best guesses from Dwelly.info would have to be àladh and trearach....

[Seonaidh]

Aidh, mar a chanas Niall, chan eil mi a' creidsinn gur e "learning" ceart airson "ars" - gu h-àraidh mas ann à "tekhnê" a thàinig e. 'S dòcha gum bi thu a' smaointinn air "Education is a lifetime growing wiser" no rudeigin mar sin agus a' cur an dà chuid ri chèile. Chan eil mi air coinneach ri Hippocrates, ach smathaid gum b' ann air dealbhan, snaighidhean, togalaichean amsaa a smaoinicheadh e. Uill, chan eil Hippocrates ann tuilleadh - ach 's ann a tha rudan mar am Parthenon.

[faoileag]

A-reir Wikipedia:

http://webcache.googleusercontent.com/s ... clnk&gl=de

gu h-ìosal, 'ANALYSIS'

's e 'the task is huge' a tha 'ars longa' a' ciallachadh.

'S e lighiche a bh' ann an Hippocrates, agus sgrìobh e na faclan seo aig toiseach leabhair lèigh. Chan ann air a' Pharthenon a bha e a' smaoineachadh, saolidh mi.

[Seonaidh]

'S dòcha gur ann ceart a tha thu Fh. Rudeigin mar "Chan urrain dhomh a h-uile nì a sgrìobhadh mu dheidhinn leigh air sgàth 's nach bi mi beò fad gu leòr." Ach saoilidh mi nach cleachdar "ars longa vita brevis" mar sin an-diugh.

[An Gobaire]

Tha sean-fhacal Gàidhlig ann a tha a' breugnachadh an t-sean-fhacail Ghrèigich sin.

Is buaine dùthchas na oilean. - "Dùthchas lasts longer than education".

Chan eil beachd agam air a' Ghrèigis fhèin, ach a thaobh an eadar-theangachaidh agad, a Sheonaidh...

dh'fhaodadh tu "geàrr " a chleachdadh an àite "goirid".

Is geàrr beatha mhic an duine, is fhad an t-oilean...." ach chan eil seo a' dèanamh mòran cèill dhomh fhìn co-dhiù. Oir, mura h-eil cuideigin beò, ciamar as urrainn dhaibh am foghlam a chumail a' dol?

Co-dhiù, a bheil an sean-fhacal seo shìos faisg air a' Ghrèigis?

Chan e na leughar a nì foghlamaichte, ach na cuimhnichear.

[akerbeltz]

Hm, chuirinn-sa bun os cionn gu ìre, rudeigin mar cha dèan foghlam latha maighstir.

[an Siarach]

Fhuair mi freagairt math bho Dr. Aoibheann NicDhonnchadh am Baile Ath Cliath, Oilthigh Naiseanta na h-Eirinn. Tha e coltach gun deach na leabhraichean agus seann-fhacail aig Hippocrates a chuir dhan Gaidhlig anns na meadhan aoisean agus chuir i thugam am pios a bha dhi orm:

National Library of Ireland: G 8, page 29
Transcription of Bk 1.1 of Hippocrates Aphorismi.
Words contracted in MS are expanded silently.

[V]ITA BREUIS ARS UERO LONGA TEMPUS AUTEM ACUTEM EXPERMENTUM UERO
Fallax iudicium autem dificele oportet autem se ipsum non solum prebere que oportet facientem sed
egrotantem et presentes et ea que extrincecus sunt

.i o ata an ealadha co fada agus an beatha co
hudmhall agus aimser an leighis go prap agus na hurchuisg go fallsa agus breitheamhnus an leigis
go docamlach [agus: otiose) is eigin do[n] liaigh beith go feasac agus ac sduider co minic agus an
totar co humhal agus na huili ni imillach co himcubaidh do beara comfhortacht don othur.


Literal tr*nsl*t**n (words in square brackets not in text but to be understood)
Since the Art is long and life fleeting, and time for treatment quick, and experiments treacherous
and judgement of [appropriate] treatment difficult, it is necessary for the physician to be
knowledgeable and to study frequently, and for the patient to be obedient, and for all attendant
circumstances to be appropriate which will strengthen the patient.

Le suil air an eadar-theangachadh a chuir Dr. NicDhonnchadh thugam agus air na molaidhean eile chuir sibh thugam ron an seo tha mi air an seann-fhacal a sgriobhadh ann an Gaidhlig latha an diugh mar seo:

Is fhad an t-oilean,
Ged is geàrr am beatha,
Is duilich am breitheanas,
Agus an leigheas mì-chinnteach,
Is è dleasdanas an lighiche,
Bhith fòghlamaichte,
agus dìchealach

A bheil sibh smaoineachadh gun dean seo an cuis?

[akerbeltz]

Snog

Ach chan eil feum air an stràc air gearr

[An Gobaire]

Tha feum air. Bidh daoine ag radh "geàrr (goirid)" le fuaim fada air an "a".

[Seonaidh]

Well, how many angels can balance on a pin-head?

Chan eil mi cinnteach air an argamaid, ach smaoin gur e seo. A rèir AB, bidh r-dhùbailte a' ciallachadh chan fheum air stràc airson fuaimreag a dhèanamh nas fhaide. Agus, gu dearbh, 's ann a tha r-dhùbailte san fhacal. Ach, a rèir nam faclairean, daonnan gheibhear stràc air an A. Mar sin, mas fheum no mura feum, 's fheudar stràc a chleachdadh.

[akerbeltz]

Chan eil feum air. 'S e an rr a tha 'ga dhèanamh fada, an dearbh rud a tha tachairt le ll (call, ball, cill...) nn (cunnt, sunnd, gann...) m (com, lom, cam...)

Mar sin, tha an stràc air cho feumail 's a tha bata an aghaidh na meanbh chuileig Cuideachd, tha e toirt cearr daoine ann an cruthan eile an an fhacail, m.e. ged a tha a fada ann an gearr is gearrte, chan eil e fada ann an gearradh, gearraidh, ghearras.... Ach 's tric a chluinneas mi luchd-ionnsachaidh ag ràdh "geàrraidh" an-diugh air sgàth an litreachaidh ud.

PS chan ann mo réir-sa a tha seo (a-mhàin), bha luchd-cànanachais eòlach air an rud seo sa Ghàidhlig o chionn fhada!

[An Gobaire]

A bheil sinn a-mach air an aon fhacal? Tha am facal le stràc a' ciallachadh "goirid", air a chleachdadh mar bhuadhair, agus cha robh mi an dùil gun robh e co-cheangailte ris a' ghnìomhair "gearr, gearradh" a tha a' ciallachadh "to cut, cutting".

[akerbeltz]

Aidh, tha sinn a-mach air an aon fhacal. Chan eil cus fhaclan ann sa Ghàidhlig sa bheil fuaimreag a mhaireas fada ro ll nn rr m. Faclan mar dìlleachdan, féill.. ach a chuid as motha dhiuth, tha iad a' leantainn na riaghailt a leanas:

Bidh an fhuaimreag fada (no dipthong) ro nn ll rr m mur eil fuaimreag eile as déidh an ll nn rr m.

Tha gearr (goirid) a' leantainn an dearbh phàtran mar a chì thu san iolra:
cù gearr /ku? g?a?R/ ach coin ghearra /k?N? ?aR?/
dìreach mar a gheibhear le:

till /t?i?L?/ vs tilleadh /t?iL???/
cluinn /kL?iN?/ vs cluinnidh /kL?N??/

an coimeas ri
féill /fe?L?/ is féille /fe?L??/

[An Gobaire]

Hmm, ach tha na faclairean ga thoirt le stràc, nach eil? Agus gheibhear m.e. "Gheàrr e às mar gheàrrr ann am fochann!" Agus geàrr-chùnntas.
Mar sin, tha mi coma.mun seo, sgrìobhar san dòigh sam bithear ga sgrìobhadh, 's chan ann san
dòigh sa bheil cànanaichean am beachd gum bu chòir a sgrìobhadh. Tha geàrr fada, ach tha gearradh goirid.
An aon rud le 'beàrr, bearradh'. Agus le 'ceàrr'...agus mar sin, a rèir a' chleachdaidh chumanta tha e coltach gu bheil e
'ceàrr' a bhith ga sgrìobhadh gun stràc, agus gus an atharraich, ma dh'atharraicheas e, bu chòir a sgrìobhadh le stràc, nach bu chòir?