Colbh AP Chaimbeil WHFP 29.5.09

[Gràisg]

Seo na sgrìobh e

'Tha a h-uile meur eile dhe na h-ealain
"Ghàidhlig" loit le Beurla. Thig gu Cèilidh
sam bith, agus faodaidh tu a bhith cinnteach
gur e sruth de Bheurla a bhios aig fear neo
tè an taighe fad na h-oidhche. Thig gu
Cuirm sam bith far am bi na
seinneadairean ainmeil Gàidhlig air àrdùrlar,
agus thèid mi an urra gum bi am
fiosrachadh mu gach òran air a thoirt
seachad, aig a' char as fhèarr, ann am
Beurla 's an Gàidhlig.'

Feumaidh tu leth-bhreac fhaighinn no ballrachd a thoirt a-mach air làrach a' phàipear bheag gus tuilleadh a leughadh. Tha APC coir gan thoirt do cheist a tha annabarrach fhèin cudromach do dh'ath-thilleadh gluasad chànain. Gus pàirt a' gabhail ann an cultar na Gàidhlig chan eil feum air Gàidhlig - a bheil dòigh ann gus faighinn seachad air a' chnap-starra a tha sin? Agus a bheil a leithid de Mygaelic.com dìreach a' càrnadh tuilleadh croin air an t-suidheachadh? Chan eil teagamh sam bith ann, tha fèill mhòr air Gàidhlig tro mheadhan na Beurla. Faodaidh tu a ràdh gur e rud math a th' ann airson fèin-aithne na h-Alba aig an àm a tha seo ach tha Gàidhlig fhathast a' bàsachadh mar chànain choimhearsnachd a dh'aindeoin sin.

[ArtMacCarmaig]

Tha puingean glè mhath aig AP sa cholbh aige.

Mar fhear a tha air càineadh fhaighinn bho àm gu àm airson bruidhinn Beurla air an àrd ùrlar, tha ùidh agam anns a’ chuspair, agus tha mi eòlach air cho doirbh 'sa tha a' chùis seo.

Air an aon làimh tha cuireadh a' tighinn thugad seinn aig fèis mhòr thall thairis no eadhon ann an Alba agus cothrom a' Ghàidhlig a thoirt air beulaibh nam mìltean (uaireannan) ach le fios nach bi a’ mhòr chuid gad thuigsinn ma bhruidhneas tu ann an Gàidhlig. Tha daoine measail air òrain Gàidhlig ach am biodh iad cho measail mura biodh beagan mhìneachaidh aca dè tha na h-òrain a’ ciallachadh?

Air mo shon fhìn, tha mi a’ dèanamh mo dhìcheall an dà chànan a chleachdadh gun a bhith ag ràdh an aon rud dà thuras. Chan eil Gàidheil ag iarraidh an aon rud a chluinntinn anns an dà chànan agus tha alt aig cuid, ach glè bheag nam bheachdsa, seo a sheachnadh.

Tha cuid a’ cumail a-mach nach bu chòir dhuinn a bhith a’ cur a-mach CDs le eadar-theangachaidhean de na h-òrain Gàidhlig. Ach am biodh a leithid de dh’ùidh an uair sin aig na daoine a tha gan ceannach aig nach eil a’ Ghàidhlig? Am biodh e comasach do chompanaidh clàraidh cosgaisean nan clàran a ghiùlain gun an comas aca an reic do dhaoine aig nach eil a’ Ghàidhlig, nach ceannaicheadh CD gun fhaclan anns a’ Bheurla?

Aig Blas a h-uile bliadhna, tha sinn air a bhith a’ dèanamh cinnteach gu bheil a’ Ghàidhlig ri cluinntinn aig gach tachartas, le bhith a’ cleachdadh fear/bean an taighe le Gàidhlig. Bidh sinn ag iarraidh air seinneadairean agus luchd-ciùil aig a bheil i, a’ Ghàidhlig a chleachdadh bhon àrd ùrlar cuideachd.

An-uiridh chùm sinn cuirm uile gu lèir anns a’ Ghàidhlig a’ cleachdadh uidheaman eadar-theangachaidh, agus bidh sinn a’ dèanamh an aon rud a-rithist am-bliadhna.

An e seo an t-slighe air adhart? Chuir Bòrd na Gàidhlig airgead gu leòr mu choinneimh uidheaman eadar-theangachaidh a cheannach airson coimhearsnachdan air feadh Alba. ‘S ann airson coinneamhan a chumail tro mheadhan na Gàidhlig a bhrosnachadh a bha iad air an ceannach an toiseach agus tha Fèisean nan Gàidheal, mar eisimpleir, a-nise a’ cumail gach coinneamh den Bhòrd agus ar coinneamh bhliadhnail sa Ghàidhlig.

Ach tha cuid (Fèisean nan Gàidheal agus An Comunn Gàidhealach) air a bhith gan cleachdadh airson cuirmean ciùil tro mheadhan na Gàidhlig a chumail cuideachd agus tha seo air obrachadh math gu leòr. A bheil daoine comhfhurtail le seo?

[Seonaidh]

Airt chòir - nach biodh e math faicinn cuirmean chiùil le daoine (comhlan is eile) a' seinn sa Bheurla, Chuimris, Fhrangais - cànan sam bith - air beulaibh muinntir a bha a' bruidhinn le chèile sa Ghàidhlig. Agus sin puing APC, creididh mise: 's dòcha gur e rud trendy a tha dol a chuirm chiùil "ethnic" ach 's dòcha gum bi na ghaidheil ùra gun iarraidh rudan "seann fhasan" - chan eil iad ach frithealadh nam vultairean cultar gun-Ghàidhlig.

Chuir Bòrd na Gàidhlig airgead gu leòr mu choinneimh uidheaman eadar-theangachaidh a cheannach airson coimhearsnachdan air feadh Alba.

Och, nam biodh sin ga fhaicinn ann am Fìobha! Air feadh Alba - a-mach air an Rìoghachd, 's dòcha. Chan eil sgoil no sgoil ann am Fìobha far an teagasg iad Gàidhlig idir don chlann.

[Fionnlagh]

Seonaidh

De a tha thu fhein a deanamh airson a Ghaidhlig fhaighinn a-steach dhan na Sgoiltean ann am Fiobha?

Faodar ioma ceum a ghabhail an drasda fhein.

[Gràisg]

Tha cuid a’ cumail a-mach nach bu chòir dhuinn a bhith a’ cur a-mach CDs le eadar-theangachaidhean de na h-òrain Gàidhlig. Ach am biodh a leithid de dh’ùidh an uair sin aig na daoine a tha gan ceannach aig nach eil a’ Ghàidhlig? Am biodh e comasach do chompanaidh clàraidh cosgaisean nan clàran a ghiùlain gun an comas aca an reic do dhaoine aig nach eil a’ Ghàidhlig, nach ceannaicheadh CD gun fhaclan anns a’ Bheurla?

Cha bhiodh cha tèid an reic gu mì-fhortanach. Saoilidh mi gum bi fhios agad air 'Cruthachd is cleachdadh', aiste a chaidh a sgrìobhadh le Alison Lang ann an 2006, Revitalising Gaelic in Scotland, td 207.

'Thuirt Raghnall MacIlledhuibh na aiste anns an Leabhar Mhòr ' the market for Gaelic was now [deireadh nan 1970an] mainly outside Gaelic Society' (Black,2002, td.24). Còrr is fichead bliadhna an dèidh sin, tha a' choimhearsnachd nas lugha na bha i ach tha a' mhargaid airson ceòl, bàrdachd agus tachartasan cultarail air fàs gu mòr. Ma tha a' mhargaid cho farsaing agus a' choimhearsnachd Ghàidhlig cho beag, chan eil e foillaiseach gum bi prìomhachas aig 'feuman agus miannan coimhearsnachd na Gàidhlig', mar a mhol Aithisg Mheek. Ach ma tha luchd-ealain arison beòshlaint a dhèanamh, bidh iadsan ag iarraidh mìneachadh farsaing air 'coimhearsnachd na Gàidhlig' a' gabhail a-steach a h-uile duine a tha airson rudan Gàidhlig a cheannach. '

Tha fhios agam gur e aon de na h-amasan agad a' mhargaidh taobh a-muigh nan coimhearsnachd a bhrosnachadh le mygaelic.com ach an e a' mhargaidh slàn falainn gu leòr a tha sin? Chan eil a' mhargaid sin aig uchd bàis. A bharrachd air sin chan eil e foilleasach dhomhsa gu bheil amasan ath-thilleadh gluasad chànain co-cheangailte gu làidir leis a' mhargaidh ud agus a bheil na amasan ud aig cridhe nan ealain Gàidhlig san fharsaingeachd?

[Seonaidh]

Seonaidh

De a tha thu fhein a deanamh airson a Ghaidhlig fhaighinn a-steach dhan na Sgoiltean ann am Fiobha?

Faodar ioma ceum a ghabhail an drasda fhein.

Sgrìobh mi dhan uile sgoil ann am Fìobha, a dh'fhoghlam an Rìoghachd, do na pàipearan ionadail, do na comhairlichean agam agus dhan uile BPA agam. Tha mo làraich lìn Fìobhach nan dà-chànanach. Tha rudeigin agam air theirgaelic.com cuideachd, ach chi bhi neach a' coimhead air sin gu tric.

[Fionnlagh]

Ma sheallas sinn gu laidir air leasachadh canan chi sinn gu bheil da roinn ann a bhitheas ri dol truaillidh gle thric agus s'iad sinn nach eil dealachadh air a dheanamh eadar eifeachd agus buanachd.

Faodar aireamhan a thogail ameasg inbhich do luchd na Gaidhlig adh' ionnsuicheas na Gaidhlig ach a bheil iad a nuairsin dol ga bruidhinn ri an cuid chloinne.

Mur a h-eil de dha ri-ribh am buanachd a fhuair sinn as an oidhrip as an fhad uine.

[Tearlach61]

"...ach a bheil iad a nuairsin dol ga bruidhinn ri an cuid chloinne."


<a' stobadh a làimhe suas gu h-àrd> Tha mise!

[Fionnlagh]

'S math a rinn thu agus tha moladh mor a dhith ort.


Ach mar a thubhairt mi se gle, gle bheag do pharantan a tha toirt a' Ghaidhlig seachad dhan cuid chloinne an Albainn.

Agus mar a tha mi a nis a cluinntinn se gle bheag a tha deanamh an aon ni anns a' Chuimrigh agus ann an Eirinn mur a robh co dhui aon neach fileanta o'n ghluinn. Chuala mi gu robh na h-aireamhan cho beag ri 2% ameasg clann a chaidh troimh na sgoiltean aca.
Tha seo a sealltuinn nach eil an doigh seo ag obair mar a tha e an drasda a thaobh Intergenerational Transmission.

[Gràisg]

Leis a sin cuin a bhios Gàidhlig marbh mar chànan choimhearsnachd?
Aig ceann thall 5, 10, 15 no 20 bliadhna no nas fhaide na sin?

[Níall Beag]

Faodar aireamhan a thogail ameasg inbhich do luchd na Gaidhlig adh' ionnsuicheas na Gaidhlig ach a bheil iad a nuairsin dol ga bruidhinn ri an cuid chloinne.

'S beag an cuid de luchd-ionnsachaidh a tha comasach sin a dheanamh.

Mar a their tusa gu tric, nach bi an cuid mór an comhnaidh ag ràdh "tha-tha-tha"?

[Tearlach61]

"...Tha seo a sealltuinn nach eil an doigh seo ag obair mar a tha e an drasda a thaobh Intergenerational Transmission...."

Ceist a th' agam. Corra seachdainnean air ais, chuala sinn aithris à Hawaii mu adhartais a rinn iadsan ri thaobh an cànain. A bheil leòr dhiubhsan a' togail an cànain ris an cuidh chloinne? 'S ma tha, dè tha iadsan a' deanamh.

"'S beag an cuid de luchd-ionnsachaidh a tha comasach sin a dheanamh."

Ach tha gu leòr ann a tha comasach nach eil ga bruidhinn ri an cuid chloinne. 'S e seo cnag na cùise. An fheadhan a tha comasach nach eil ga dheanamh. Dè bu chòir tachairt 'son am brosnachadh sin a dhenamh?

Agus an ath cheist, 's e ciamar a chruthaicheas tu barrachd a tha comasach?

[Níall Beag]

"'S beag an cuid de luchd-ionnsachaidh a tha comasach sin a dheanamh."

Ach tha gu leòr ann a tha comasach nach eil ga bruidhinn ri an cuid chloinne. 'S e seo cnag na cùise. An fheadhan a tha comasach nach eil ga dheanamh. Dè bu chòir tachairt 'son am brosnachadh sin a dhenamh?

Agus an ath cheist, 's e ciamar a chruthaicheas tu barrachd a tha comasach?

As a learner myself (of several languages), I'm well aware that full native fluency is extremely difficult to achieve. Intergenerational transmission of native Gaelic can only come from native speakers.

I don't believe I've ever met a foreign speaker of English who can present an accurate native-like model.

If you want to hear what happens to a language when the majority of speakers are non-native, take a trip to India (or just phone up to buy a new PC on mail order).

Indian English is a very young language, and it is certainly not the same as "English" in terms of vocabulary, grammar or pronunciation. There's an overlap, but there is a whole host of (systematic) differences. It's effectively a creole between the north Indian languages (most notably Hindi) and English.

Do you want to maintain Gaelic or do you want to create a new Beurmailtlig Creole?

It always seems to me that people have a tendency to write off the natives as a lost cause or insufficient in number, and fail to realise that without them the language is totally doomed anyway.

[Tearlach61]

" Intergenerational transmission of native Gaelic can only come from native speakers. "


We've had this discussion before, but I totally disagree. Maybe it's because I've lived in two different nations of immigrants where parents regularly speak to their children in a language that is not native to them. I have a co-worker. Her father moved to the U.S. in his twenties. He has only ever spoken to his children in English. It is a very common decision made by immigrants here in the U.S.: in this house we speak English. Why can't that work the other way in favor of Gaelic?

You know, over the years, there's been a lot of Gaelic parents who speak to their children in a non-native language i.e. English! If what you say is true, then Gaelic wouldn't be in the situation it is in.

My point and Fionnlagh's is there are people, learners, who are fully capable of speaking to their children in Gaelic who aren't. We're not talking about those who are not capable and aren't.

[AlasdairBochd]

Tha làn fhios agam gu bheil thu ceart, a Néill. Tha mi air a bhi air an taobh eile na chùis.
I have been on the other side of the matter. A work colleague from Vietnam asked me to help her with her English (well, our variety any way). I agreed without realising how difficult a task it was. At first I couldn't understand a word that she said, until I realised that she was speaking reasonably good grammatically correct English but with such a strong accent that I couldn't understand a word. After a while, the accent improved and now she speaks fluently, but as an adult second language speaker, with a pronounced accent still. It was quite stressful and I would have wormed my way out of it if I could.
Native Gàidhlig speakers are in the same position when faced with most of us wanting help from them. Even if we have some grammar, our pronunciation and idiom is often so exotic that they can't understand us at all. Picture yourselves again trying to buy that PC on the phone and how difficult it is to understand the person on the other end. It's the same for anyone. Not everyone is able to do it and those who do are heroes and we should be forever grateful if they can help us. It took my friend six years to become really fluent living in a sea of 20 million English speakers and being bombarded with it every day.
I don't believe there are any totally Gàidhlig speaking communities in Scotland today (I hope I'm wrong) so the difficulties are great.
Ach tha an urrainn dhuinn ma chùmas sinn a feuchainn.